Όψεις της Αντίστασης στο Ηράκλειο της Κρήτης 1941-1944
Thesis
Η παρούσα εργασία στοχεύει στο να αναδείξει τις όψεις της αντίστασης στο Ηράκλειο της Κρήτης, κατά την κατοχική περίοδο 1941-1944. Η Κρήτη βρέθηκε στο επίκεντρο της Γερμανίας, αλλά και των Συμμάχων, λόγω της θέσης και της σημασίας της. Η μάχη της Κρήτης περιλαμβάνει γεγονότα που διαδραματίστηκαν, από τις 20 έως τις 31 Μάιου 1941. Τελικά, στις 30 Μάιου 1941, υπογράφηκε η παράδοση του νησιού και ταυτόχρονα εκδόθηκαν διατάγματα αντιποίνων για τον κρητικό λαό. Στον νομό Ηρακλείου, για τον οποίο γίνεται λόγος, αναδείχθηκε μία έντονη αντιστασιακή δράση, κατά τη διάρκεια της Μάχης, αλλά και μετέπειτα. Ο ντόπιος πληθυσμός προσπάθησε να αμυνθεί, είτε συντεταγμένα σε ομάδες αστράτευτων πολιτών με επικεφαλής κάποιον οπλαρχηγό, είτε μεμονωμένα από απλούς κατοίκους. Πολλές αντιστασιακές ομάδες έδρασαν, κατά την περίοδο εκείνη, με καταλυτική για την αντίσταση, δράση. Οι σημαντικότεροι οπλαρχηγοί, που πλαισίωσαν και καθοδήγησαν αυτές τις ομάδες, ήταν ο Εμμανουήλ Μπαντουβάς, ο Γεώργιος Πετράκης ή Πετρακογιώργης, ο Αντώνης Γρηγοράκης και άλλοι. Η δραστηριότητα τους συνδέθηκε με την ένοπλη δράση, καθώς και τη συνεργασία τους με τις συμμαχικές δυνάμεις, ενάντια στις δυνάμεις κατοχής του νησιού και πλαισιώθηκε από σαμποτάζ και δολιοφθορές. Στο πλαίσιο της αντίστασης, εντάχθηκαν ενεργά και οι γυναίκες, των οποίων η συμβολή ήταν διακριτή. Ο ρόλος τους εντοπίζεται σε επίπεδο περίθαλψης, τροφοδοσίας των ανταρτών, ανάληψης των οικογενειακών υποχρεώσεων και ενεργής συμμετοχής στις υπηρεσίες της Εθνικής Αντίστασης. Καθοριστικός φάνηκε να είναι και ο ρόλος του κλήρου, καθώς οι κληρικοί, ανεξαρτήτως του βαθμού ιεροσύνης τους, εντάχθηκαν στον αντιστασιακό αγώνα, είτε με τη συμμέτοχη στο αντάρτικο, είτε με τη βοήθεια αντιστασιακών ομάδων και δεινοπαθούντων. Αξιομνημόνευτη αντιστασιακή πράξη είναι η υπόθεση της απαγωγής του στρατηγού Χάινριχ Κράιπε, που είχε στόχο να καμφθεί το ηθικό του γερμανικού στρατού. Τέλος, πολλά χωριά προέβαλαν αντίσταση ενάντια στις δυνάμεις Κατοχής και ήρθαν αντιμέτωπα με αντίποινα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα Κεράσα, τις Μοίρες, τη Δαμάστα, τον Πύργο και τη Βιάννο. Η αποχώρηση του γερμανικού στρατού ξεκίνησε από τη Σητεία στις 5 Σεπτέμβριου 1944. Ακολούθησε η απελευθέρωση του Ηράκλειου στις 11 Οκτωβρίου, ενώ στις 13 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε η απελευθέρωση του Ρεθύμνου. Ο νομός Χανίων απελευθερώθηκε στις 25 Μάιου 1945. Στα τέλη Ιουνίου 1945, γίνεται η οριστική αποχώρηση των Γερμανών και έτσι η Κρήτη καθίσταται ελεύθερη. Συνολικά, καταγράφηκαν 914 εκτελεσθέντες, στο Ηράκλειο της Κρήτης, κατά το διάστημα 1941-1945. Εν κατακλείδι, οι κάτοικοι του Νομού Ηρακλείου δεν έμειναν αμέτοχοι απέναντι στην εισβολή του Άξονα, προβάλλοντας μαζική αντίσταση. Έτσι, οι απώλειες του γερμανικού στρατού και το πλήγμα που δέχτηκε, τόσο κατά τη δεκαήμερη Μάχη της Κρήτης, όσο και στην επακόλουθη αντίσταση, επηρέασαν σημαντικά την εξέλιξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, προς όφελος των Συμμάχων. Συνεπώς, ο πόλεμος στην Κρήτη και η αντίσταση του κρητικού λαού επηρέασαν καθοριστικά την εξέλιξη των γεγονότων που ακολουθήσαν.